اولین شخص گفت با بهرام

کای شده دشمن تو دشمن کام

راست روشن به زخمهای درشت

در شکنجه برادرم را کشت

وانچه بود از معاش و مرکب و چیز

همه بستد حیات و حشمت نیز

هرکس از خوبی و جوانی او

سوخت بر غبن زندگانی او

چون من انگیختم خروش و نفیر

زان جنایت مرا گرفت وزیر

کو هواخواه دشمنان بود است

تو چنینی و او چنان بود است

غوریی تند را اشارت کرد

تا مرا نیز خانه غارت کرد

بند بر پای من نهاد به زور

کرد بر من سرای را چون گور

آن برادر به جور جان برده

وین برادر به دست وپا مرده

کرده زندانیم کنون سالیست

روی شاهم خجسته تر فالیست

شاه را چون ز گفت آن مظلوم

آنچه دستور کرد شد معلوم

هر چه دستور ازو به غارت برد

جمله با خونبها بدو بسپرد

کردش آزاد و دلخوشی دادش

بر سر شغل خود فرستادش

کرد شخص دوم دعای دراز

در زمین بوس شاه بنده نواز

گفت باغیم در کیائی بود

کاشنائیش روشنائی بود

چون بساط بهشت سبز و فراخ

کله بر کله میوه ها بر شاخ

در خزان داده نوبهار مرا

وز پدر مانده یادگار مرا

روزی از راه آتشین داغی

سوی باغ من آمد آن باغی

میهمان کردمش به میوه و می

میهمانی سزای خدمت وی

هر چه در باغ بود و در خانه

پیش او ریختم به شکرانه

خورد و خندید و خفت و آرامید

وز شراب آنچه خواست آشامید

چون زمانی به گرد باغ بگشت

خواست کز عشق باغ گیرد دشت

گفت بر من فروش باغت را

تا دهم روشنی چراغت را

گفتم این باغ را که جان منست

چون فروشم که عیشدان منست

هرکسی را در آتشی داغیست

من بی چاره را همین باغیست

باغ پندار کان تست مدام

من ترا باغبان نه بلکه غلام

هر گهی کافتدت به باغ شتاب

میوه خور باده نوش بر لب آب

و آنچه خیزد ز مطبخ چو منی

پیشت آرم به دست سیم تنی

گفت ازین در گذر بهانه مساز

باغ بفروش و رخت وا پرداز

جهد بسیار شد به شور و به شر

باغ نفروختم به زور و به زر

عاقبت چون ز کینه شد سرمست

تهمتی از دروغ بر من بست

تا بدان جرم از جنایت خویش

باغ را بستد از من درویش

وز پی آن که در تظلم گاه

این تظلم نیاورم بر شاه

کرد زندانیم به رنج وبال

وین سخن را کمینه رفت دو سال

شه بدو باغ دادو گشت آباد

خانه و باغ داد چون بغداد

گفت زندانی سوم با شاه

کای ترا سوی هرچه خواهی راه

بنده بازارگان دریا بود

روزیم زان سفر مهیا بود

رفتمی گه گهی به دریا بار

سودها دیدمی در آن بسیار

چون شناسا شدم به دانائی

در بدو نیک در دریائی

لولوئی چندم اوفتاد به چنگ

شب چراغ سحر به رونق و رنگ

آمدم سوی شهر حوصله پر

چشم روشن بدان علاقه در

خواستم کان علاقه بفروشم

وزبها گه خورم گهی پوشم

چون وزیر ملک خبر بشنید

کان من بود عقد مروارید

خواند و از من خرید با صد شرم

در بها داشتم بسی آزرم

چونکه وقت بها رسید فراز

گونه گونه بهانه کرد آغاز

من بها خواستم به غصه و درد

او نیاورد جز بهانه سرد

روزکی چندم از سیاه و سپید

عشوه بر عشوه داد و من به امید

واخر الامر خواند پنهانم

کرد با خونیان به زندانم

بر گناهم یکی بهانه شمرد

کان بها را بدان بهانه ببرد

عوض عقد من که برد از دست

دست و پایم به عقده ها در بست

او ز من گوهر آوریده به چنگ

من ازو در شکنجه مانده چو سنگ

او درآورده در شکنج کلاه

من صدف وار مانده در بن چاه

شد سه سال این زمان که در بندم

روی شه دیده دید و خرسندم

شه ز گنج وزیر بد گوهر

گوهرش باز داد و زر بر سر

چهارمین شخص با هزار هراس

گفت کای درخور هزار سپاس

مطربی عاشقم غریب و جوان

بربطی خوش زنم چو آب روان

مهربان داشتم نوآیینی

چینیی بلکه درد بر چینی

مهرش از ماه روشنی برده

روز چون شب برابرش مرده

هیچ را نام کرده کین دهنست

نوش در خنده کین شکر شکنست

خوبیش از بهار زیبا روی

خانه و باغ برده رویاروی

گله گیلی کشان به دامانش

سرو را لوح در دبستانش

در ولایت درم خریده من

وز ولینعمتان دیده من

برده رونق به تیز بازاری

تار زلفش ز مشک تاتاری

از من آموخته ترنم ساز

زدنش دلفریب و روح نواز

هر دو با یکدیگر به یک خانه

گرم صحبت چو شمع و پروانه

من بدو زنده دل چو شب به چراغ

او به من شادمان چو سبزه به باغ

روشن و راست همچو شمع از نور

راست روشن ز بنده کردش دور

شمع را در سرای خویش افروخت

دل پروانه را به آتش سوخت

چون بر آشفتم از جدائی او

راه جستم به روشنائی او

بند بر من نهاد خنداخند

یعنی آشفته را بباید بند

او عروس مرا گرفته به ناز

من به زندان به صد هزار نیاز

چار سالست کز ستمگاری

داردم بی گنه بدین خواری

شاه حالی بدو سپرد کنیز

نه تهی بلکه با فراوان چیز

بر عروسیش داد شیر بها

با عروسش ز بند کرد رها

شخص پنجم به شاه انجم گفت

کای فلک با چهار طاق تو جفت

من رئیس فلان رصد گاهم

کز مطیعان دولت شاهم

شده شغلم به کشور آرائی

حلقه در گوش من به مولائی

داده بود ایزدم به دولت شاه

نعمت و حشمتی ز مال و ز جاه

از پی جان درازی شه شرق

کردم آفاق را به شادی غرق

از دعا زاد راه می کردم

خیری از بهر شاه می کردم

خرم و تازه شهر و کوی به من

اهل دانش نهاده روی به من

دادم از مملکت فروزی خویش

هر کسی را برات روزی خویش

تنگدستان ز من فراخ درم

بیوگان سیر و بیوه زادان هم

هر که زر خواست زرپذیر شدم

و آنکه افتاد دستگیر شدم

هیچ درمانده در نماند به بند

تا رهائی ندادمش ز گزند

هر چه آمد ز دخل دهقانان

صرف می شد به خرج مهمانان

دخل و خرجی چنانکه باید بود

خلق راضی ز من خدا خشنود

چون وزیر این سخن به گوش آورد

دیگ بیداد را به جوش آورد

کد خدائیم را ز دست گشاد

دست بر مال و ملک بنده نهاد

گفت کین مال دست رنج تو نیست

بخشش تو به قدر گنج تو نیست

یا به اکسیر کوره تافته ای

یا به خروار گنج یافته ای

قسمت من چنانکه باید داد

بده ارنه سرت دهم بر باد

هر معیشت که بنده داشت تمام

همه بستد بدین بهانهٔ خام

و آخر کار دردمندم کرد

بندهٔ خود بدم به بندم کرد

پنج سال است تا در این زندان

دورم از خانمان و فرزندان

شاه فرمود تا به نعمت و ناز

بر سر ملک خویشتن شد باز

چون به شخص ششم رسید شمار

در سر بخت خود شکست خمار

کرد بر شه دعای پیروزی

کای ز خلق تو خلق را روزی

من یکی کرد زاده لشگریم

کز نیاگان خویش گوهریم

بنده هست از سپاهیان سپاه

پدرم بود نیز بنده شاه

خدمت شاه می کنم به درست

پدرم نیز کرده بود نخست

از پی دشمنان شه پیوست

می دوم جان و تیغ بر کف دست

شاه نان پاره ای به منت خویش

بنده را داده بد ز نعمت خویش

بنده آن نان به عافیت می خورد

بر در شاه بندگی می کرد

خاص کردش وزیر جافی رای

با جفا هیچکس ندارد پای

بنده صاحب عیال و مال نداشت

بجز آن مزرعه منال نداشت

چند ره پیش او شدم به نفیر

کز برای خدای دستم گیر

تا عیاری به عدل بنماید

بر عیالان من ببخشاید

یا چو اطلاقیان بی نانم

روزیی نو کند ز دیوانم

بانگ برزد به من که خامش باش

رنگ خویش از خدنگ خویش تراش

شاه را نیست با کس آزاری

تا کند وحشتی و پیکاری

دشمنی بر درش نیامد تنگ

تا به لشگر نیاز باشد و جنگ

پیشهٔ کاهلان مگیر بدست

کار گل کن که تندرستی هست

توشه گر نیست بر زیاده مکوش

اسب و زین و سلاح را بفروش

گفتم از طبع دیو رای بترس

عجز من بین و از خدای بترس

منمای از کمی و کم رختی

من سختی رسیده را سختی

تو همه شب کشیده پای به ناز

من به شمشیر کرده دست دراز

گر تو در ملک می زنی قلمی

من به شمشیر می زنم قدمی

تو قلم می زنی به خون سپاه

من زنم تیغ با مخالف شاه

مستان از من آنچه شه فرمود

گرنه فتراک شه بگیرم زود

گرم شد کز من این خطاب شنید

بر من بی قلم دوات کشید

گفت کز ابلهی و نادانی

چون کلوخم به آب ترسانی

گه به زرقم همی کنی تقلید

گه به شاهم همی دهی تهدید

شاه را من نشانده ام بر گاه

نیست بی خط من سپید و سیاه

سر شاهان به زیر پای منست

همه را زندگی برای منست

گر تولا به من نکردندی

کرکسان مغزشان بخوردندی

این بگفت و دوات بر من زد

اسب و ساز و سلیح من بستد

پس به دژخیم خونیان دادم

سوی زندان خود فرستادم

قرب شش سال هست بلکه فزون

تا دلم پر غمست و جان پر خون

شاه بنواختش به خلعت و ساز

جاودان باد شاه بنده نواز

چون لبش را به لطف خندان کرد

رسم اقطاع او دو چندان کرد

هفتمین شخص چون رسید فراز

بر لب از شکر شه کشید طراز

گفت منک از جهان کشیدم دست

زاهدی رهروم خدای پرست

تنگدستی فراخ دیده چو شمع

خویشتن سوخته برابر جمع

عاقبت را جریده بر خوانده

دست بر شغل گیتی افشانده

از همه خورد و خواب بی بهرم

قائم اللیل و صائم الدهرم

روز ناخورده کاب و نانم نیست

شب نخفته که خان و مانم نیست

در پرستش گهی گرفته قرار

نیستم جز خداپرستی کار

هر که را بنگرم رضا جویم

هر که یاد آرمش دعا گویم

کس فرستاد سوی من دستور

خواند و رفتم مرا نشاند از دور

گفت بر تو مرا گمان بدست

گر عذابت کنم بجای خودست

گفتم ای سیدی گمان تو چیست

تا به ترتیب تو توانم زیست

گفت می ترسم از دعای بدت

مرگ می خواهم از خدای خودت

کز سر کین وری و بدخوئی

در حق من دعای بد گوئی

زان دعای شبانه شبگیری

ترسم افتد بدین هدف تیری

پیشتر زان کز آتش کینت

در من افتد شرار نفرینت

دست تو بندم از دعا کردن

دست تنها نه دست با گردن

زیر بندم کشید و باک نداشت

غم این جان دردناک نداشت

هفت سالم درین خراس افکند

در دو پایم کلید و داس افکند

بند بر دست من کمند زده

من بر افلاک دست بند زده

او فرو بسته از دعا دستم

من بر او دست مملکت بستم

او مرا در حصار کرده به فن

من بر ایوان او حصار شکن

چون خدایم به رفق شاه رساند

خوشدلی را دگر بهانه نماند

شاه در بر گرفت زاهد را

شیر کافر کش مجاهد را

گفت جز نکته ای که ترس خداست

راست روشن نگفت چیزی راست

لیک دفع دعا چنان نکنند

حکم زاهد چو رهزنان نکنند

آن که آن بد به جای خود می کرد

خویشتن را دعای بد می کرد

تا دعای بدش به آخر کار

هم سر از تن ربود و هم دستار

از تر و خشک هر چه داشت وزیر

گفت با زاهد آن تست بگیر

زاهد آن فرش داده را بنوشت

زد یکی چرخ و چرخ وار به گشت

گفت از این نقدها که آزادم

بهترم ده که بهترت دادم

رقص برداشت بی مقطع ساز

آن چنان شد که کس ندیدش باز

رهروان آنگه آنچنان بودند

کز زمین سر بر آسمان سودند

این گروه ار چه آدمی نسبند

همه دیوان آدمی لقبند

تا می پخته یافتن در جام

دید باید هزار غوره خام

پخته آنست کز چنین خامان

برکشد جیب و درکشد دامان